جاذبه‌های گردشگری شهر سمنان

سمنان در جنوب رشته‌کوه البرز و توی مسیر یکی از پرترددترین استان‌های ایران، یعنی خراسان قرار گرفته. اگه مسافرتی به خراسان و یا مشهد داشتید، ممکنه سری به سمنان زده باشید. استان سمنان یکی از استان‌های بزرگ ایرانه که از ۸ شهرستان تشکیل شده. جاذبه‌های گردشگری سمنان شامل اماکن مذهبی، تاریخی و طبیعی می‌شه که به بسیاری از اون‌ها کمتر توجه شده و یا ناشناخته هستن. استان سمنان طبیعت بکر و دست‌نخورده‌ای داره؛ پس اگه از طرفداران طبیعت‌گردی هستید، سفر به سمنان رو فراموش نکنید. شهر سمنان، مرکز استان سمنانه و قراره در این مطلب از پسوک، سراغ جاذبه‌های گردشگری شهر سمنان بریم.

درباره شهر سمنان

قبل از این‌که جاذبه‌های گردشگری سمنان رو معرفی کنیم، خالی از لطف نیست که کمی با این شهر آشنا شید. سمنان، پرجمعیت‌ترین شهر و مرکز استان سمنانه که با شهر تهران ۲۱۶ کیلومتر فاصله داره. سمنان در دوران باستان، جزیی از تقسیمات شانزده‌گانه اَوِستایی و قسمتی از چهاردهمین ایالت تاریخی ورن (ورنه) بود. بنای اولیه سمنان رو به زمان طهمورث دیوبند، یکی از پادشاهان پیشدادی نسبت دادن. بعدها سمنان در دوران اشکانیان شکوفا شد و رونق گرفت.

مردم سمنان به زبان سمنانی حرف می‌زنن که این زبون به دلیل ویژگی‌های خاصی که داره مورد توجه ایران‌شناسان و زبان‌شناسان قرار گرفته.

زبان سمنانی (به سمنانی: سِمَنی زِفون)، یکی از زبان‌های ایرانی است. زبان سمنانی از شاخه زبان‌های ایرانی شمال غربی است و در عین حال زبان انتقالی میان زبان‌های ایران مرکزی و حاشیه دریای خزر به‌شمار می‌آید.
اُرانسکی، یوسیف م. زبان‌های ایرانی، ترجمه دکتر علی اشرف صادقی، تهران، انتشارات سخن ۱۳۷۸

بیشتر مناطق استان سمنان آب‌وهوای خشکی داره؛ پس برای سفر تابستونی مقصد مناسبی نیست. جاذبه‌های گردشگری متنوعی در ۸ شهرستان سمنان وجود داره که هر کدوم زیبایی و مخاطب خاص خودشون رو دارن.

غذا و سوغاتی سمنان

هر شهر و استانی غذاهای محلی، خوراکی‌های خوشمزه و صنایع دستی مخصوصی داره. حتما در سفر به سمنان دوست دارید که غذاهای محلی اونجا رو امتحان کنید. باید بدونید که «خورشت هویج و پسته» یکی از معروف‌ترین غذاهای این منطقه‌ست. «ته‌چین گوشت»، «مانی پلو»، «چرتمه پلو» و «خلال پلو» غذاهای خوشمزه دیگه سمنان هستن.

پسته یکی از معروف‌ترین محصولات و سوغاتی‌های استان سمنانه که در شهر دامغان تولید می‌شه. انگور، گردو، نوعی روغن محلی به نام «وارهون» و نون‌های سنتی مثل «بقسمات»، «شیرمال» و «کماج» از خوراکی‌های محلی سمنان هستن. منبت‌کاری، سفال‌گری، گلیم‌بافی، چاپ قلم‌کار روی پارچه، نمدمالی و پلاس و کرباس هنرهایی هستن که صنایع دستی سمنان رو می‌سازن.

جاذبه‌های گردشگری سمنان

خب، حالا وقتشه به سراغ جاذبه‌های گردشگری سمنان بریم و برنامه‌ریزی بهتری برای سفر به این شهر باستانی داشته باشیم.

دروازه ارگ

ارگ سمنان در زمان قاجار و در دوران بهمن میرزای بهاالدین، فرزند فتحعلی شاه، ساخته شد. ارگ سمنان به عنوان دارالحکومه، بخش‌های مختلفی از جمله: دروازه شمالی، دروازه جنوبی، آب انبار، تلگراف‌خانه، حسینیه و حمام داشت. با توجه به نوشته روی کتیبه موجود از ارگ، ساخت این بنا در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار به پایان رسیده و ناصرالدین شاه کسی بوده که دستور ساخت دروازه شمالی ارگ رو داده. این دروازه رو می‌تونید در میدان ارگ، تقاطع خیابان طالقانی و شیخ فضل‌الله نوری ببینید.

در دوران پهلوی و در زمان رضا شاه، در حین ساخت‌و‌سازهای خیابونی و بناهای جدید، تمام بخش‌های ارگ از بین می‌ره و فقط دروازه شمالی باقی می‌مونه. دروازه ارگ معروف‌ترین جاذبه گردشگری سمنانه و از اون به عنوان نماد شهر یاد می‌شه. طول این دروازه به ۷ متر می‌رسه و با کاشی‌کاری‌هایی به رنگ زرد و مشکی تزیین شده. دروازه شمالی ارگ سمنان، سردر نیم‌دایره‌ای داره و نوشته‌ای با خط نستعلیق روی اون خودنمایی می‌کنه. یک نقاشی که نشون‌دهنده داستان دیو و رستمه و پر از نقش و نگارهای رنگارنگ و ظریفه. در حال حاضر نورپردازی هم به این محل اضافه شده تا زیبایی‌های دروازه ارگ در شب هم به خوبی قابل دیدن باشه.

گرمابه پهنه (گرمابه حضرت)

گرمابه پهنه یا حموم پهنه در زمان تیموریان و به دستور «خواجه غیاث‌الدین محمد بن خواجه تاج‌الدین بهرام سمنانی»، وزیر وقت، ساخته شد. برای دیدن گرمابه پهنه که یکی دیگه از جاذبه‌های گردشگری سمنان محسوب می‌شه باید به خیابون امام خمینی، بازار شیخ علا‌الدوله برسید. این گرمابه که هزار متر وسعت داره در تکیه پهنه بازار علاالدوله قرار گرفته. هشتی‌های زیبا، آبنمای تزیین شده، صحن بزرگ و طاق‌های ضربی از ویژگی‌های این بنا هستن. بالای در ورودی گرمابه پهنه اشعاری با خط نستعلیق به زیبایی نوشته شده.

گرمابه پهنه در سال ۱۳۷۳ شمسی، بعد از بازسازی به موزه باستان‌شناسی و مردم‌شناسی تبدیل شد. در بخش باستان‌شناسی، اسکلتی ۴ هزار ساله از یک زن باردار گذاشته شده که از حفاری تپه حصار دامغان کشف شده. ظرف‌های سفالی تپه حصار که متعلق به هزاره دوم قبل از میلاده و اشیاء مربوط به دوران اسلامی، اشیای دیگه بخش باستان‌شناسی هستن. در بخش مردم‌شناسی ابزاری مثل وسایل پیشگویی، زیورآلات زنان عشایر، چپق، دسته چپق، کیسه توتون و سوزن‌های تمیز کردن دسته چپق برای عموم به نمایش گذاشته شده.

بازار سمنان

ساخت بازار سمنان که در خیابون امام خمینی قرارداره، به زمان قاجار برمی‌گرده. برای ساخت اون از معماری کهن ایرانی استفاده شده و شبیه به بیشتر بازارهای شهرهای دیگه، جاذبه گردشگری محسوب می‌شه. بازار سمنان حدود ۱۸۰ سال قدمت داره؛ با این حال هنوز هم پر رونقه و بزرگ‌ترین مرکز خرید و فروش کالای تجاری سمنان محسوب می‌شه.

اگه پرسه‌زدن در بازار بزرگ شهرها رو دوست دارید، سری به بازار سمنان بزنید تا علاوه بر خرید سوغاتی و صنایع دستی، معماری زیبای اون رو هم ببینید. سقف‌های خشتی و آجری، گنبدهای زیبا و کاشی‌کاری‌های رنگی از ویژگی‌های این بنای تاریخی هستن. بازار سمنان در حال حاضر به دو بخش شمالی (بازار بالا) و جنوبی (بازار حضرت) تقسیم شده و در مجموع حدود ۳۰۰ مغازه داره.

بازار شیخ علاالدوله

زمان ساخت این بازار رو به دوره ایلخانیان نسبت می‌دن. بازار شیخ علاالدوله به دستور شیخ علاالدوله سمنانی، عارف قرن ۷ و ۸ هجری قمری ساخته و به محلی برای خرید و فروش کالاها تبدیل شده. در دوره قاجار بازار رو بازسازی و مرمت کردن؛ ولی به مرور رونق اولیه و اهمیتی که داشت رو از دست داد. الان هم جز مراکز اصلی خرید محسوب نمی‌شه و بیشتر قدمت تاریخی اون مورد توجه هست. این بازار از جنوب شرقی خیابون امام خمینی تا گورستان قدیمی علمدار در غرب میدون امام خمینی کشیده شده. بازار علاالدوله در مسیر انتقال اموات به گورستان قرار داشت؛ برای همین به «بازار مرده‌ها» هم شهرت پیدا کرد.

خانه طاهری

خانه طاهری از جمله بناهای اعیون‌نشینه که در سال ۱۳۴۶ هجری قمری و در دوره پهلوی، ساخته شد. این بنای تاریخی در جنوب غربی سمنان و در محله اسفجان قرار داره. در سال ۱۳۰۶ شمسی، خان اسفجان در خانه طاهری زندگی می‌کرد. گفته می‌شه که بعضی از مراسم‌ها و عروسی‌ها در این خونه برگزار می‌شد.

خانه طاهری ۱۶۳۰ متر مربع مساحت داره و برای ساخت اون از خاک، خشت، ساروج و چوب استفاده شده. حوض و حیاط در مرکز خونه و اتاق‌ها اطراف حیاط قرار دارن که نشون‌دهنده سبک معماری درونگرای ایرانیه. هشتی، آب انبار، اتاق خدمه، بنای بیرونی، بنای درونی، آشپزخونه و بادگیرها بخش‌های دیگه خانه طاهری هستن. بادگیرها در تابستون به خنک شدن فضای خونه کمک می‌کنه. تزیینات آجرکاری و گچ‌کاری روی دیوارها و ستون‌ها به زیبایی بیشتر خونه کمک کردن.

خانه رجبی (خانه کلانتر)

یکی دیگه از جاذبه‌های گردشگری سمنان خانه رجبی یا برج بادگیره که در محله اسفجان و در نزدیکی خانه طاهری قرار داره. این خونه در اواسط دوره قاجار ساخته شده و متعلق به خانواده کلانتر رجبی بوده. خانه رجبی ۲۴۰۰ متر مساحت داره؛ حیاط مرکز، باغچه، هشتی، راهرو، حموم، آب‌انبار، اصطبل، اتاق خدمه و حوض‌خانه بخش‌های این خونه هستن. حیاط خونه به قدری دنج و زیباست که می‌تونید ساعتی رو اونجا سپری کنید.

به جز این، ۱۷ اتاق تابستونی و زمستونی داشت که متاسفانه درصد زیادی از اونها در طول سالها از بین رفته. خانه رجبی، شبیه به خونه‌های هم دوره‌ای که در سمنان داره با خشت و آجر ساخته شده. وجود بادگیری بلند و منحصر به فرد برای روزهای گرم تابستونی از ویژگی‌های این بناست. در حال حاضر بخش خصوصی، رستورانی در این خونه راه‌اندازی کرده تا گردشگران از فضای اون بیشتر لذت ببرن.

خانه تدین (خانه محمدیه)

خانه تدین یکی دیگه از جاذبه‌های گردشگری و البته تاریخی سمنانه که مثل خیلی از بناهای دیگه شهر، در دوره قاجار ساخته شده و در خیابون طالقانی، محله عباسیه قرار گرفته. این خونه متعلق به یک تاجر معروف سمنانی به نام محمدیه، داماد میرزا عبدالله تدین بود. برای همین به این خونه، خانه تدین یا خانه محمدیه می‌گن. این خونه از سه بخش حیاط اندرونی، حیاط بیرونی و بخش خدمه ساخته شده که دیدارهای تجاری محمدیه در حیاط بیرونی انجام می‌شده.

خانه تدین سه در اصلی داره و هشتی، دالون ورودی، حوض‌خانه، اتاق‌های تابستونی، اتاق‌های زمستونی، بهارخواب‌های خاوری و باختری، اصطبل و انبار این خونه رو تشکیل می‌دن. خشت، آجر، خاک رس و سنگ، مصالحی هستن که برای ساخت خونه استفاده شدن. بادگیر بلند این خونه، شبیه به خونه‌های دیگه اطراف، علاوه بر خنک کردن هوا به زیبای ساختمون هم اضافه کرده. در حال حاضر نمایشگاه صنایع دستی در خانه تدین برگزار می‌شه.

خانه ترابی

سازه‌ها و بناهای مربوط به دوره قاجار به اینجا ختم نمی‌شن. خانه ترابی هم یکی دیگه از خونه‌های مربوط به دوره قاجاره که در محله کهنه دژ سمنان واقع شده. وجود ساباط (سابات) در مقابل این خونه، مهم‌ترین ویژگیه که داره. ساباط راهگذری بین دو بنا یا خونه سقف‌داره و در معماری مناطق گرمسیر و کویری استفاده می‌شه. این ساباط خانه ترابی رو به معبد کهن دژ وصل می‌کنه. کاربرد اون ایجاد سایه و محلی خنک برای رهگذرها هستش. خانه ترابی دو بخش شمالی و جنوبی داره که بخش جنوبی اون به سبک معماری صفویه ساخته شده و بخش شمالی مربوط به دوره پهلویه.

سرای نقش جهان قومس

یکی از کاروانسراهای قدیمی که در سمنان ساخته شد، کاروان‌سرای کهنه دژ بود. این کاروانسرا از موقوفات سیف‌الله میرزا (جهانبانی)، پسر فتحعلی شاه قاجار و حاکم وقت سمنان بود. این کاروانسرا که یادگار دوران قاجاره، بازسازی و مرمت شد و در حال حاضر به عنوان یک مرکز تجاری به نام سرای نقشه جهان کار می‌کنه. کاروانسرای کهنه دژ یا جهانبانی در دو طبقه ساخته شده و در خیابون امام خمینی قرار گرفته. شیشه‌های رنگی، دیوارهای آجری و گچ‌بری از ویژگی‌های این کاروانسرا هستن. رستوران، فروشگاه‌های متنوع و روف‌گاردن بخش‌های مختلف سرای نقشه جهان هستن.

آرامگاه پیر نجم‌الدین سمنانی

پیر نجم‌الدین دادبخش یا تاج بخش، از سرداران ملی بوده که مقاومت زیادی در زمان حمله مغول‌ها کرده. این آرامگاه از یک گنبد خشتی، یک ایوان بلند ۷ متری و دو در تشکیل شده و برخلاف بناهای مشابه، تزیینات خاصی در آن به کار نرفته. فقط در بعضی قسمت‌ها گچ‌بری و مشبک‌کاری جزئی به چشم می‌خوره. این آرامگاه که از ارزش تاریخی بسیاری برخورداره، در کنار دروازه قدیم خراسان و در محله قبرستان پیر نجم‌الدین قرار گرفته.

عمارت و باغ امیر

در دوره قاجار و بین سال‌های ۱۲۷۵ تا ۱۲۸۵ هجری قمری، عمارت و باغ امیر توسط استاد معمارباشی ساخته شد. این عمارت متعلق به یکی از تاجران معروف سمنانی به نام حاج میرزا آقا فامیلی بود که به دلیل نزدیکی به باغ امیر اعظم، حاکم ایالت قومس، به این اسم رسیده. معماری عمارت و باغ امیر از دوران صفویه الگوبرداری شده. ستون‌های چوبی با روکش گچی دور تا دور عمارت قرار گرفتن و سردر ورودی با کاشی‌کاری‌های رنگی تزیین شدن.

در حال حاضر بخشی از عمارت متعلق به شهرداری و بخش دیگه به هرمز فامیلی تعلق داره. از این عمارت که در خیابون باغ فردوس قرار گرفته به عنوان موزه استفاده می‌شه؛ برای همین باغ موزه امیر نام گرفته. ‌چاپ، تلفن، رادیو، مخابرات، موسیقی، سینما و عکس، بعضی از بخش‌های موزه هستن. می‌تونید اونجا انواع دستگاه‌های قدیمی مثل تلفن‌های قدیمی و هندلی و مورس رو ببینید.

برج کارخانه نساجی سمنان

کارخانه نساجی پارس سمنان، در دوره پهلوی و در سال ۱۳۱۰ ساخته شد. این کارخونه بر اساس طرح و نقشه آلمانی ساخته شده و در حال حاضر بین خیابون قدس و خیابون فردوس قرار داره. در اون زمان کارگران زیادی در کارخونه مشغول به کار بودن. برج کارخانه نساجی سمنان که یکی دیگه از جاذبه‌های گردشگری سمنانه، در واقع برج ساعت کارخونه بوده. در طول شبانه‌روز و در ساعت‌های مختلف، صدای سوت از این برج به گوش همه می‌رسید. صدای سوت نشونه‌ای برای اعلام تغییر شیفت کارگران مجموعه بود. در حال حاضر شورای شهر سمنان در این مکان فعالیت می‌کنه.

موزه مهر و سکه کومش

سکه‌ها و مهرهای مربوط به دوران مختلف می‌تونه برای خیلی‌ها جالب باشه. هر کدوم از اونها مختص یک دوره خاص هستند و ویژگی‌های مبادله اون دوره رو نشون می‌دن. برای همین در سال ۱۳۹۲، سازمان میراث فرهنگی و بخش خصوصی، موزه مهر و سکه کومش رو افتتاح کردن. این موزه که در خیابون امام خمینی واقع شده، انواع مهر، سکه، اسکناس، نمونه پول‌های اولیه برای مبادله کالا، سفته و ابزارهای نگهداری پول رو برای مردم به نمایش گذاشته. بیشتر از ۵۰۰ سکه، ۲۴ برگ اسکناس و ۸۰ مهر در این موزه موجوده که به مرور به تعداد اشیا اون اضافه می‌شه. سکه‌های ضرب شده در منطقه کومش (محدوده سابق استان سمنان و بخش‌هایی از دماوند، فیروزکوه، بسطام و دربند)، در بخشی جداگانه در این موزه نگهداری می‌شن.

موزه تاریخ طبیعی سمنان

موزه تاریخ طبیعی سمنان در میدان استاندارد، بلوار محراب و در محل اداره محیط زیست استان سمنان بنا شده. این موزه ۲۰۰ متر مربعی بیش از ۷۰ گونه جانوری تاکسیدرمی شده داره. این گونه‌ها شامل پرندگان، حشرات، خزندگان و پستانداران هستن. موزه تاریخ طبیعی سمنان که یکی دیگه از جاذبه‌های گردشگری سمنانه به دو بخش تقسیم شده. بخش اول مربوط به تاریخ طبیعی سمنانه. در این بخش فسیل‌های گیاهی، جانوری و بقایای جانوری و گیاهی دوران گذشته رو می‌تونید ببینید. بخش دوم تنوع زیستی سمنان رو نشون می‌ده و در اون اجزای جانداران مختلف منطقه نگهداری می‌شه. این اجزا شامل اسکلت، جمجمه، شاخ و پوست جانورانی مثل پلنگ، قوچ، خرس، آهو، گربه جنگلی و بز وحشیه.

مسجد جامع سمنان

یکی از قدیمی‌ترین مساجد ایران، مسجد جامع سمنانه که در قرن اول هجری ساخته شده. این جاذبه گردشگری سمنان، شبیه به بعضی از مساجد دیگر، روی آتشکده زرتشی بنا شده. ثروتمندان سمنانی در دوره حکومت عبدالله بن عمر این مسجد رو ساختند. مسجد جامع سمنان طی سال‌ها و در دوران مختلف، دستخوش تغییرات زیادی شد و بخش‌هایی به اون اضافه شد. برای همین، عناصر معماری دوره‌های مختلف اسلامی رو می‌تونید اونجا ببینید. تزیینات آجری، کتیبه‌هایی با خط کوفی و تزیینات معقلی بخشی از زیبایی‌های این بنای تاریخی هستن. در حال حاضر مسجد جامع سمنان در خیابون امام خمینی واقع شده.

مسجد امام سمنان

مسجد امام که اسامی دیگه اون مسجد سلطانی یا مسجد شاه هست، در دوره قاجار و در زمان فتحعلی شاه ساخته شد. مسجد سلطانی سمنان یکی از ۵ مسجد سلطانی ایرانه و به همت حاج سید حسن حسنی ساخته شده. ساخت این مسجد در سال ۱۲۴۳ هجری به پایان رسیده و در حال حاضر در خیابون امام خمینی واقع شده. مسجد امام سمنان یکی از بناهای ۴ ایوانی محسوب می‌شه و ۴ در ورودی بزرگ داره. سردرهای اون با مقرنس‌های زیبا تزیین شده. شبستان‌های زمستونی و تابستونی مسجد، محل اقامه نمازه که بر اساس هوای هر فصل انتخاب می‌شه. ایوان، مقصوره، ماذنه چوبی، منبر سنگی، صحن و محراب از بخش‌های مسجد امام سمنان هستن.

امام‌زاده علی بن جعفر و امام‌زاده یحیی بن موسی

امام‌زاده علی بن جعفر از فرزندان امام صادق و برادر امام موسی کاظم بوده. آرامگاه این امام‌زاده با بیش از ۳۵۰۰ متر مربع مساحت، یکی از بزرگ‌ترین آرامگاه‌های امام‌زاده‌ها به شمار می‌ره. دوره ساخت اون به دوره صفویه و قاجار برمی‌گرده و الان در خیابون شهید رجایی قرار داره. دو سالن بزرگ در دو طرف بقعه ساخته شده که در یکی از اونها قبریه که یکی از شاگردان امام‌زاده علی بن جعفر اونجا دفن شده. گنبد فیروزه‌ای، ایوان و حرم از بخش‌های دیگه امام‌زاده هستن. امام‌زاده علی بن جعفر طی سال‌ها، چندین بار بازسازی شده. تزیینات کاشی‌کاری ورودی امام‌زاده در سال ۱۳۳۰ شمسی مرمت شد و در زمان دیگه قبر با سنگ مرمر بازسازی شد.

امام‌زاده یحیی از نوادگان امام موسی بن جعفر بوده که در سفری که با برادرش، امام رضا، داشته در سمنان به شهادت می‌رسه. این بنا یک گنبد بزرگ و ایوان ۱۲.۵ متری کاشی‌کاری شده داره؛ قدمت این کاشی‌کاری‌ها به سال ۱۳۳۸ هجری می‌رسه.

برخی از جاذبه‌های گردشگری اطراف سمنان

• هفت تپه (تپه دلازیان)
• پارک جنگلی سوکان
• کاروان‌سرای رباط سنگی
• قلعه‌های سارو

لینک کوتاه مطلب